Εκλείψεις και παλίρροιες

• 

Details

Category: Άρθρα Εκπαιδευτικών

Published on Friday, 20 March 2015 21:32

ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ

Η περιφορά της Σελήνης γύρω από τη Γη είναι επίσης και η αιτία των εκλείψεων, όταν το ένα από τα δύο αυτά ουράνια σώματα σκιάζει το άλλο. Οι σκιές των δύο αυτών σωμάτων αποτελούνται από δύο διαφορετικές περιοχές: έναν εσωτερικό κώνο πλήρους σκιάς που λέγεται κύρια σκιά και μια περιοχή μερικής σκιάς που λέγεται παρασκιά. Όταν παρατηρούμε μια έκλειψη Ηλίου από την περιοχή της Γης που πέφτει η παρασκιά, η Σελήνη καλύπτει ένα μόνο τμήμα του Ήλιου. Αυτή είναι η μερική έκλειψη του Ηλίου.

Όταν όμως κοιτάζουμε τον Ήλιο από την περιοχή που καλύπτει η πλήρης σκιά της Σελήνης, ο Ήλιος είναι τελείως αθέατος και τότε η έκλειψη του Ηλίου είναι ολική. Στην πραγματικότητα η διάμετρος του Ηλίου είναι 400 φορές μεγαλύτερη από τη διάμετρο της Σελήνης. Φαίνεται όμως ότι έχουν το ίδιο σχεδόν μέγεθος, γιατί ο Ήλιος είναι 400 φορές πιο μακριά μας απ' ό,τι η Σελήνη, γι' αυτό και ο Ήλιος και η Σελήνη έχουν το ίδιο φαινόμενο μέγεθος στον ουρανό της Γης.

Εκτός όμως από τις ηλιακές εκλείψεις έχουμε και εκλείψεις της Σελήνης. Αυτές συμβαίνουν όταν η Σελήνη, στην τροχιά της γύρω από τη Γη, μπαίνει στην περιοχή της γήινης σκιάς. Για να διασχίσει τη σκοτεινή αυτή περιοχή, χρειάζεται δύο σχεδόν ώρες, αφού διανύσει 10.000 περίπου χιλιόμετρα. Στις σεληνιακές εκλείψεις διακρίνει κάποιος εύκολα το σχήμα της σκιάς της Γης πάνω στη Σελήνη. Η σκιά αυτή φανέρωσε στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους το σφαιρικό σχήμα της Γης μας. Ας σημειώσουμε όμως επίσης ότι μια έκλειψη Σελήνης συμβαίνει μόνο κατά τη διάρκεια της Πανσελήνου και μόνον όταν η Σελήνη τύχει να περάσει μέσα από τη σκιά που ρίχνει η Γη στο διάστημα.

Αν και η Σελήνη περιφέρεται γύρω από τη Γη σχεδόν μία φορά το μήνα, δεν έχουμε εκλείψεις κάθε μήνα. Για να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο ας υποθέσουμε ότι μία ευθεία γραμμή περνάει από το κέντρο του Ηλίου και της Γης και εκτείνεται στην άλλη της πλευρά. Αν η Σελήνη στη διαδρομή της γύρω από τη Γη περνούσε ακριβώς πάνω στη γραμμή θα είχαμε εκλείψεις κάθε μήνα και ηλιακές και σεληνιακές. Η Σελήνη όμως δεν ταξιδεύει με αυτόν τον τρόπο, αλλά αντίθετα, στην περιφορά της γύρω από τη Γη, περνάει είτε πιο πάνω, είτε πιο κάτω από την υποθετική αυτή γραμμή.

Όταν τα τρία αυτά σώματα, ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη, δεν βρίσκονται στην ίδια ευθεία, οι σκιές και της Γης και της Σελήνης χάνονται στο διάστημα και έτσι δεν πραγματοποιούνται εκλείψεις. Ακόμη όμως και όταν η σκιά της Σελήνης πέσει πάνω στη Γη, συνήθως δεν καλύπτει παρά μία περιοχή με μέγιστο πλάτος 270 περίπου χιλιομέτρων. Η δέσμη της σκιάς αυτής διασχίζει τον πλανήτη με ταχύτητα που φτάνει τα 3.000 χιλιόμετρα την ώρα, περνώντας πάνω από τους γήινους παρατηρητές σε λιγότερο από 7 λεπτά.

Η Σελήνη, εκτός των εκλείψεων, αποτελεί επίσης την κύρια αιτία και δύναμη ελέγχου των παλιρροιών της Γης, αφού τα τρία τέταρτα του πλανήτη μας καλύπτονται από θάλασσες και ωκεανούς. Λόγω λοιπόν της ρευστότητας του νερού και της ελκτικής δύναμης της Σελήνης, σε διάφορες περιοχές της Γης παρατηρούνται τα φαινόμενα της πλημμυρίδας και της αμπώτιδας. Πόσο θα επηρεαζόταν άραγε η αλιευτική βιομηχανία από μια δραστική παλιρροιακή αλλαγή, αν η Σελήνη μας εγκατέλειπε; Και κάτι πιο σπουδαίο: τι επιρροή θα είχαν άραγε οι ωκεανοί μας στο γήινο έδαφος χωρίς την επίδραση της Σελήνης; Ας σημειώσουμε επίσης ότι και η Γη επιδρά δυναμικά επάνω στη Σελήνη. Γι' αυτό άλλωστε και βλέπουμε πάντοτε τη μία μόνο πλευρά της, την ορατή